De ziekte van Graves-Basedow is een auto-immuun aandoening. Auto-immuun wil zeggen dat het lichaam antistoffen maakt tegen (delen van) het eigen lichaam, waardoor ziekteverschijnselen ontstaan. Bij de ziekte van Graves kan er sprake zijn van afwijkingen van de schildklier, de ogen (eigenlijk oogkassen) en de huid op de scheenbenen. De ziekte van Graves komt vier tot acht keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en begint meestal na het twintigste levensjaar. De ziekte komt in bepaalde families meer voor dan in andere. Een groot deel van de patiënten met de ziekte van Graves rookt of heeft tot kort voor het uitbreken van de ziekte gerookt. Het is niet bekend hoe vaak de ziekte precies voorkomt. Wel is duidelijk, dat de schildklier veel vaker meedoet dan de ogen en dat de huidverschijnselen (verheven rode plekken) zeldzaam zijn. In de academische centra van Nederland worden per jaar naar schatting 200 tot 300 nieuwe patiënten met ernstige tot zeer ernstige oogverschijnselen in het kader van de ziekte van Graves gezien.

Verschijnselen

Bij de ziekte van Graves is er meestal sprake van een te hard werkende schildklier. De schildklier (in de hals) is dan vaak licht vergroot. De klachten zijn: beven, hartkloppingen, afvallen ondanks veel eten, het gauw warm hebben, frequente ontlasting of diarree, wegblijvende menstruatie. De oogkasverschijnselen zijn: wijd open gesperde ogen, pijnlijke, rode, tranende ogen, bolle ogen, zwelling van de oogleden, dubbelzien, slecht zien.

Deze verschijnselen worden veroorzaakt doordat de oogspiertjes en het vet in de oogkassen zwellen, waardoor de inhoud van de oogkas als het ware naar buiten wordt geperst. Als de oogleden heel stevig zijn, valt de uitpuiling van de ogen wel mee. Toch is juist deze situatie gevaarlijk. De druk in de oogkas stijgt dan namelijk, waardoor de oogzenuw beklemd wordt en blindheid kan ontstaan.

Stellen van diagnose

We stellen de diagnose op grond van de klinische verschijnselen. We meten veranderingen in het bloed (u moet dus bloed laten prikken) en in sommige gevallen maken we een CT-scan van de oogkas. CT-scans zijn series computergestuurde röntgenfoto’s. Bij patiënten met de oogverschijnselen van Graves is op de CT-scans te zien, dat een of meer oogspieren verdikt zijn of dat het oogkasvet is toegenomen. Ook kunnen we de dikte van de oogspieren meten met ultrasone geluid (echografie).

Behandeling

De behandeling valt uiteen in een behandeling voor de schildklier en voor de ogen. Een te hard werkende schilklier kan geremd worden met medicijnen of met radioactief jodium. Bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld strumazol, PTU) blokkeren de schildklier, zodat er geen schildklierhormoon meer geproduceerd wordt. Het schildklierhormoon moet dan als pil geslikt worden(substitutie). Na enkele jaren stopt de endocrinoloog de medicijnen en kijkt of de schildklier weer normaal functioneert. Radioactief jodium hoopt zich na toediening selectief op in de schildklier en schakelt door straling ter plekke het schildklierweefsel uit. Hierdoor stopt de overproductie van schildklierhormoon. Wanneer de schildklier te hard werkt en bovendien erg vergroot is kan (een deel van) de schildklier operatief worden verwijderd. De oogziekte van Graves komt ook zonder behandeling in twee tot vier jaar tot rust. Dat wil zeggen dat de roodheid, het tranen en de pijn verdwijnen. Verschijnselen als uitpuiling van de ogen, ooglidzwelling en ernstig dubbelzien blijven zonder behandeling meestal bestaan. In lichte gevallen wordt volstaan met het adviseren van het frequent dragen van een zonnebril en het voorschrijven van oogdruppels, -gels of zalven. Die werken verzachtend, maar beïnvloeden het ziekteproces zelf niet. In ernstiger gevallen vindt behandeling plaats met medicijnen (prednison) of bestraling van de oogkassen om de auto-immuun ontstekingsverschijnselen te remmen. Daarna kunnen de uitpuilende ogen dieper in de oogkas worden gezet door oogkasverruimende operaties. Hier bestaan verschillende operatieve technieken voor. Het dubbelzien kunnen we bestrijden met een scheelziensoperatie. De grote oogopslag kan verkleind worden door chirurgische verlenging van de oogleden. De ooglidverdikking kunnen we corrigeren door verwijdering van overtollig vet. Laatst genoemde operaties hebben nauwelijks complicaties. Wel kunnen deze ingrepen onvoldoende resultaat hebben. In dat geval kan de operatie herhaald worden. De complicaties van de oogverruimende operatie zijn afhankelijk van de gevolgde techniek. Er kunnen dove plekken van de huid ontstaan onder of boven de ogen, bestaand dubbelzien kan verergeren. Zelden krijgt iemand na de operatie last van dubbelzien, terwijl daar voor de operatie in het geheel geen sprake van was. In vrijwel alle gevallen is dat dubbelzien met een scheelziensoperatie weer te corrigeren. Patiënten die blind dreigen te raken door de ziekte van Graves worden opgenomen in het ziekenhuis en met spoed behandeld met grote doses prednison of ondergaan direct een oogkasverruimende ingreep.

Prognose

De totale ziekteduur kan vele jaren in beslag nemen. De kans dat daarna de oogziekte nog terugkomt is zeer uitzonderlijk. De overproductie van schildklierhormoon verdwijnt in 50 procent van de gevallen na enkele jaren. Blijft de overproductie bestaan, dan heeft behandeling met radioactief jodium de voorkeur boven levenslange behandeling met schildklieronderdrukkende medicijnen. Ontstaat daardoor een tekort aan schildklierhormoon, dan vindt substitutie met tabletten plaats.

Meer informatie

Indien u vragen heeft over uw (vervolg)afspraken, diagnose of behandeling, dan kunt u contact opnemen met de oogpoli op het nummer: 0115-688488. Dit kan van maandag t/m vrijdag tussen 8.00 en 17.00 uur.

Augustus 2020

Het Patiëntenportaal van ZorgSaam Ziekenhuis

Een online omgeving waar u als patiënt veilige toegang heeft tot een gedeelte van uw medisch dossier. In overleg met o.a. de medisch specialisten breiden we de onderdelen van het Patiëntenportaal stap voor stap uit. We verbeteren én vernieuwen, zodat u steeds meer mogelijkheden heeft. Krijgt u zorg van ons? Bezoek regelmatig het Patiëntenportaal om informatie in te zien.