Verzakking en pessarium
Tijdens het onderzoek van de gynaecoloog is vast komen te staan dat u een zogenaamde “prolaps” (verzakking) heeft. Uw arts zal u natuurlijk informeren wat dat precies is en wat de gevolgen ervan zijn. Een verzakking is niet gevaarlijk. Een verzakking kan groter worden naarmate u ouder wordt, maar dit hoeft niet. Als er geen klachten zijn is behandeling niet nodig. Als er wel klachten zijn van de verzakking kan de behandeling bestaan uit fysiotherapie, een pessarium of een operatie. U kunt rustig de tijd nemen om de voor- en nadelen van de verschillende behandelingen tegen elkaar af te wegen. In deze folder geven wij meer informatie over de verschillende behandelingen met speciale aandacht voor het pessarium. Voor meer informatie en een keuzehulp kunt u verder kijken op www.degynaecoloog.nl.
Hoe ziet het vrouwelijke bekken er van binnen uit ?
Onder in het bekken van de vrouw liggen drie organen: de blaas, de baarmoeder en de endeldarm, die elk een uitgang naar buiten hebben. Door elastische banden en steunweefsels worden de bekkenorganen en de vaginawanden op hun plaats gehouden. Deze banden en steunweefsels lopen vanuit de baarmoederhals naar het heiligbeen en het schaambeen en naar de beide bekkenhelften. De bodem van het bekken wordt gevormd door spieren, die als een brede band van voor naar achter en van links naar rechts lopen en zo een stevige ondersteuning vormen voor de bekkenorganen en de steunweefsels. De functie van de bekkenbodemspieren is sluiten, openen, steunen en stabiliseren
Hoe kunnen de organen verzakken ?
Wanneer de spieren, banden en steunweefsels beschadigd zijn of verslappen, worden de organen onvoldoende gesteund en zakken geleidelijk naar beneden. Soms sluiten de openingen niet meer goed af en dit kan veel vervelende klachten ten gevolge hebben.
Oorzaken hiervoor kunnen zijn
- Sommige vrouwen hebben van nature zwakkere spieren.
- Soms is de beschadiging of verslapping een gevolg van zware of snel opeenvolgende bevallingen waarbij de steunweefsels en banden sterk uitrekken en zelfs kunnen inscheuren.
- Ook het proces van ouder worden maakt dat de elasticiteit van de steunweefsels, banden en spierkracht achteruit gaat. De verminderde aanmaak van vrouwelijke geslachtshormonen tijdens de overgang kan hierbij ook een rol spelen. Dit heeft tot gevolg dat de weefsels in die omgeving wat dunner en zwakker worden.
Andere factoren waardoor de steunweefsels overmatig belast kunnen worden zijn bijv.:
- Te hoog lichaamsgewicht;
- De gewoonte om hevig te persen bij de stoelgang;
- Chronische hevige hoestaanvallen;
- Zwaar lichamelijke arbeid;
- Braken;
- Erfelijke factoren.
Soorten verzakkingen
Er zijn verschillende soorten verzakkingen (zie plaatje). Deze kunnen plasklachten, ontlastingsklachten, seksuele klachten en pijnklachten veroorzaken.
Behandeling
Bij bekkenbodemproblemen zijn verschillende behandelingen mogelijk. Een pessarium is een van die mogelijkheden. Een pessarium is een simpel en veilig hulpmiddel bij verzakking. In deze folder leggen we uit wat de behandeling met een pessarium inhoudt en welke andere behandelingen mogelijk zijn.
Fysiotherapie
Bekkenbodemklachten zijn vaak goed te verhelpen met speciale fysiotherapie voor het bekken of de bekkenbodem. Deze wordt gegeven door een gespecialiseerd bekkenbodemfysiotherapeut. Ook als voorbereiding op de operatie kan bekkenbodemfysiotherapie heel zinnig zijn. Mogelijk verkleint u daarmee de kans dat de verzakking in de toekomst weer terugkomt. De kans dat u klachten terugkomen ligt in het algemeen rond de 20 procent, maar gelukkig is in de meeste gevallen geen nieuwe operatie meer nodig.
De bekkenbodemfysiotherapeut zal u informeren en instrueren over het belasten van de bekkenbodem en de functie van de bekkenbodemspieren in het dagelijks functioneren. U vindt een bekkenbodemfysiotherapeut bij u in de buurt via www.nvfb.nl of de gynaecoloog zal er u een aanraden.
Chirurgie
Een operatie is een van die mogelijke behandelingen voor een verzakking. Opereren is de ingrijpendste behandeling bij deze klachten. Het is daarom goed te weten wat een operatie inhoudt en welke andere behandelingen mogelijk zijn. Voor meer informatie over bekkenbodemchirurgie zie de folder “Verzakking en chirurgie”.
Pessarium
Soms stellen we als behandeling voor om eerst een pessarium te proberen. Voor sommige patiënten is het zelfs een blijvende oplossing. Het kan daarnaast ook een tijdelijke oplossing bieden voor patiënten die wachten op een operatie
Een pessarium is een soort kunststof kapje in de vagina. Hij wordt ook wel ‘ring’ genoemd. De ring duwt de verzakking terug, waardoor de klachten verminderen of zelfs verdwijnen.
Soorten
Er bestaan verschillende soorten pessaria. Ze zijn meestal gemaakt van soepel silicone. Pessaria zijn helemaal dicht of ze hebben een gat in het midden. De vorm is bijvoorbeeld rond, ovaal, een kubus of een halve maan. De grootte varieert van enkele centimeters tot meer dan tien centimeter. Welke vorm en welke grootte voor u het beste is, hangt af van het type verzakking. Uw arts geeft u hierover meer informatie.
Wanneer kiest u voor een pessarium?
Een pessarium helpt bij de meeste vormen van een verzakking, maar het beste bij een verzakking van de baarmoeder en/of voorwand van de vagina (blaasverzakking). Bij een verzakking van de achterwand van de vagina (darmverzakking) geeft een pessarium een minder goed resultaat. U kunt met uw arts bespreken of een pessarium voor u een goede oplossing is.
Hoe wordt een pessarium ingebracht?
U krijgt eerst een inwendig onderzoek. De arts voelt hoe wijd de vagina is en bepaalt welk pessarium voor u geschikt is. Vervolgens zet hij/zij het pessarium in de vagina: aan de voorzijde tegen het schaambeen en aan de achterzijde achter de baarmoedermond. Daarna voelt de arts of het pessarium goed ligt. Zo niet, dan kunt u direct een beter passend pessarium krijgen. De hele procedure duurt enkele minuten. Soms lukt het niet om een pessarium in te brengen omdat de vagina te nauw of te kort is. Dit komt vooral voor bij vrouwen die in dat gebied geopereerd zijn. Ook is het mogelijk dat het pessarium er kort na het inbrengen weer uit valt, vooral wanneer de ingang van de vagina erg wijd is en het pessarium te weinig steun krijgt van de bekkenbodemspieren. In die situatie wordt soms een ander pessarium geprobeerd, in andere gevallen wordt een operatie geadviseerd.
Wat merkt u van een pessarium?
Een goed passend pessarium voelt u niet zitten. Veel vrouwen zijn bang dat zij tijdens seks last zullen hebben van een pessarium of dat hun partner het voelt zitten. In de praktijk gebeurt dit slechts zelden. Ook kunt u gerust tampons gebruiken als u nog menstrueert.
Bijwerkingen
Soms raakt de wand van de vagina geïrriteerd door het pessarium. U krijgt dan last van afscheiding of bloedverlies. Uw arts geeft u hiervoor vaginale tabletjes, crème of zetpillen met een lage dosis oestrogene hormonen.
Verlies
Het is mogelijk dat het pessarium uit de vagina valt, of er op het toilet uit komt als u perst. U kunt het pessarium dan tegenhouden of zelf terug zetten, als u dat wilt. Lukt dit niet? Neem het pessarium dan mee naar de volgende controle en bespreek met uw arts of een ander pessarium zinvol is.
Aanhoudende klachten
Het is mogelijk dat u last blijft houden van de verzakking, ondanks het pessarium. Dan moet u een andere behandeling kiezen.
Hoe vaak moet u het pessarium laten controleren?
Bij de meeste pessaria is een 4 maandelijkse controle en reiniging voldoende. Uw gynaecoloog of uw huisarts kan dit doen. Sommige pessaria moeten vaker worden gecontroleerd; uw arts zal dat dan met u bespreken. Als u het pessarium zelf in de vagina kunt zetten, kunt u de controle en reiniging zelf doen. Neem altijd contact op met uw arts als u klachten krijgt als extra afscheiding of ongewoon bloedverlies.
Zelf weghalen en terugzetten
Het pessarium kan de vaginawanden irriteren. Dit is soms te voorkomen door ‘s avonds zelf het pessarium uit de vagina te halen en ‘s ochtends weer in te brengen. Veel vrouwen vinden dat een eng idee, maar in de praktijk gaat dat meestal goed. Probeer zelf uit in welke houding u dit het gemakkelijkst doet: liggend in bed, staand met bijvoorbeeld een been op een stoel, of zittend op het toilet. Of misschien wil uw partner het pessarium in en uit de vagina halen. Zeker in het begin vragen vrouwen zich vaak af of het pessarium goed zit. Als u hem niet voelt zitten, kunt u ervan uitgaan dat hij goed zit. Veroorzaakt het pessarium pijn? Probeer hem dan met een vinger van plaats te veranderen. De vagina is aan de bovenkant afgesloten. Het pessarium kan dus nooit verdwijnen of op een verkeerde plaats terechtkomen.
Hoe kiest u tussen een pessarium en een operatie?
Een pessarium en een operatie hebben allebei voor- en nadelen. Het ligt aan uw persoonlijke situatie welke voor- en nadelen voor u belangrijk zijn.
Operatie
Het voordeel van een operatie is dat de klachten vaak definitief zijn opgelost. Een operatie heeft echter ook nadelen:
- u moet opgenomen worden in het ziekenhuis;
- het herstel duurt meestal ongeveer zes weken;
- een operatie helpt meestal goed tegen de klachten, maar soms minder dan verwacht;
- er kunnen nieuwe klachten of complicaties ontstaan;
- na een aantal jaren ontstaat soms een nieuwe verzakking of komt de incontinentie terug. U krijgt dan opnieuw klachten.
Tegenwoordig is een operatie voor bekkenbodemklachten ook op hogere leeftijd mogelijk. Leeftijd is dus geen reden meer om van een operatie af te zien.
Pessarium
Een goed passend pessarium geeft zelden complicaties. Wel komen de hierboven genoemde bijwerkingen voor. Als uw klachten niet verminderen door een pessarium, kunt u altijd nog voor een operatie kiezen.
De voor- en nadelen van een pessarium en een operatie in uw situatie kunt u met uw gynaecoloog of huisarts bespreken.
De tekst in deze folder is gebaseerd op een voorlichtingsbrochure van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) in Utrecht.
Folders en brochures op het gebied van de verloskunde, gynaecologie en voortplantingsgeneeskunde kunt u vinden op de website van de NVOG: www.degynaecoloog.nl, thema Bekkenbodem en verzakkingsproblemen.
