Couveusekinderen zijn baby’s die na hun geboorte een tijd (enkele weken tot enkele maanden) in de couveuse hebben gelegen. De meeste couveusekinderen zijn te vroeg en/of ziek geboren. Deze informatie gaat over het eerste half jaar van couveusekinderen. In die eerste maanden kunnen couveusekinderen anders reageren dan baby’s die op tijd zijn geboren. Meestal is dat niet iets om u zorgen over te maken. Wel is het handig om er meer over te weten zodat u het gedrag van uw baby beter begrijpt en inzicht krijgt in wat u voor uw baby kunt doen. Vanzelfsprekend gedraagt niet elk couveusekind zich hetzelfde. Deze informatie is dan ook niet op alle baby’s van toepassing. Misschien herkent u toch het een en ander.
Bevalling
Vaak liggen moeders van een couveusebaby al vóór de bevalling in het ziekenhuis. Nog voordat de baby er is, hebben de ouders al de nodige zorgen doorstaan. Vragen als ‘Blijft mijn baby wel leven? Komt alles goed?’, kunnen na de geboorte niet altijd meteen beantwoord worden. De blijdschap over de geboorte is dan gemengd met bezorgdheid. Sommige ouders vinden het moeilijk zich de eerste tijd meteen te hechten. Meestal is dit een manier om zich te beschermen tegen eventuele nare gebeurtenissen.
Couveusetijd
Ouders die hun baby de eerste keer in de couveuse zien liggen, kunnen daarvan behoorlijk schrikken. Al die apparatuur, plakkertjes en slangetjes op het kleine lijfje van hun baby. Alles moet worden overgelaten aan artsen, verpleegkundigen, apparatuur en de levenskracht van uw baby. Hoe kan uit zo’n weerloos baby’tje een gezonde en stevige baby groeien? En wat kunt u zelf doen?
Wat je als ouders kunt doen
Niet alleen ouders moeten in deze tijd veel verwerken, uw baby moet dat ook. Prikkels in de couveuse, het felle licht en de geluiden van de apparatuur. En steeds weer wennen aan andere handen die de baby verzorgen. Zelfs heel kleine baby’tjes hebben baat bij zachtjes toespreken en aanraken met een volle warme ondersteunende hand. Meestal is dit wel mogelijk als uw baby nog in de couveuse ligt. Wij moedigen u aan direct lijfelijk contact te hebben met uw baby. U mag de baby elke dag een tijdje tegen u aanhouden. Dit heet buidelen. Vraag er gerust naar bij uw verpleegkundige. Een couveusebaby begint zich al vanaf de geboorte aan zijn of haar ouders te hechten. Zelfs heel kleine baby’s ontwikkelen al gauw een voorkeur voor hun ouders. Het is alsof ze de sterke betrokkenheid van hun ouders aanvoelen. Heel kleine baby’s ontspannen bij het buidelen beter bij hun ouders dan bij artsen of verpleegkundigen, hoe zorgzaam deze professionals ook zijn.
Omdat baby’s nog niet kunnen praten, gebruiken ze hun gezichtje, armpjes, beentjes, ademhalingen stem om zich uit te drukken. Een baby luistert niet naar woorden maar reageert wel op de manier waarop die worden uitgesproken. Je baby vertelt al heel wat met zijn lijfje.
Omdat te vroeg geboren baby’s in de eerste maanden vaak nog zo schrikachtig en onrustig zijn, is het verstandig om ze niet teveel te prikkelen. Ze kijken sneller weg waardoor het soms moeilijk is contact te maken. Vat dit niet persoonlijk op. Het ligt niet aan jou! Het is voor je kindje gewoon nog te vermoeiend om je lang aan te kijken. Hoewel je het liefst de ziekenhuistijd wil inhalen en lekker wilt knuffelen is het tocht beter de aandacht van je kind niet te veel op te eisen en goed te letten op de signalen die het geeft.
Je kan het beste contact maken als je kindje:
- ontspannen is, ontspannen knuisjes;
- de armen en benen gebogen heeft;
- rustig en alert is;
- (kortdurend) oogcontact maakt;
- glimlacht, mondbewegingen maakt of een OOH gezicht trekt;
- de hand naar de mond brengt;
- een goede kleur heeft, dus een beetje roze is en niet bleek, rood of grauw.
Je kan je kindje het best met rust laten en geen direct oogcontact maken als het:
- de blik afwendt of ogen neerslaat;
- gaapt;
- het hoofd achterover gooit of zich over strekt;
- kokhalst, kreunt, boert of hikt;
- begint te huilen;
- een grauwe kleur heeft;
- de vingers of tenen spreidt of kronkelende bewegingen maakt;
- honger heeft.
Onwerkelijk
Lang niet alle ouders hebben meteen het gevoel dat het kleine wezentje in de couveuse hun baby is. Het lijkt soms zo onwerkelijk. Uw baby lijkt af en toe meer van het ziekenhuis te zijn dan van u. Veel ouders raken pas vertrouwd met hun baby als ze deze zelf mogen verzorgen. Dat vader- of moedergevoel wordt niet altijd tegelijkertijd met de baby geboren. Deze band moet groeien door voor uw baby te zorgen en uw baby te zien groeien.
Kinderfysiotherapie
Een te vroeg geboren kindje wordt vroeger dan gebruikelijk blootgesteld aan de zwaartekracht. Als je nog maar weinig spierkracht hebt, is het makkelijker om met de zwaartekracht mee te bewegen. Dit betekent dat deze kleintjes meer geneigd zijn te (over)strekken. Om dit (over)strekken te voorkomen, probeert u uw kleintje zo goed mogelijk te ondersteunen. Houd uw baby daarom zo veel mogelijk ‘rond en klein’. De kinderfysiotherapeut kan hierin adviezen geven.
- Probeer zoveel mogelijk van houding te wisselen, zodat uw kindje niet alleen op de rug ligt en met het hoofdje dezelfde kant opkijkt. We proberen hiermee een voorkeurshouding of afgeplat hoofdje te voorkomen.
- Het is belangrijk om uw kleintje meerdere momenten per dag op de buik te leggen. Nu we rugligging adviseren als slaaphouding, liggen baby’s erg weinig op hun buik. Buikligging is belangrijk omdat kinderen zich eerst in buikligging leren verplaatsen (zoals tijgeren, kruipen). Blijf, ondanks dat uw kindje laat merken dat het niet fijn is, toch meerdere momenten per dag oefenen.
- Probeer uw kindje tijdens het dragen zo goed mogelijk te ondersteunen. Uw kleintje is nog niet sterk genoeg om tegen de zwaartekracht in te bewegen. Ondersteun voornamelijk het hoofdje/schouders en de billen en probeer uw kindje ‘rond en klein’ te houden.
- Wanneer uw kindje onrustig is, kunt u begrenzing en geborgenheid bieden. Geborgenheid kunt u bieden door te buidelen, uw kindje bij het oppakken ‘rond of klein’ te houden of het gebruik van een nestje/voedingskussen. Is uw kindje onrustig tijdens de verzorging, stop dan even met wat u aan het doen bent. Het is voor uw kindje heel rustgevend om de warmte van uw hand op het hoofd/kontje of buikje te voelen. Zo kunt u met uw handen de geborgenheid van de baarmoeder nabootsen en kan uw kindje even bijkomen.
- Prematuur geboren baby’s horen motorisch gezien niet hetzelfde te laten zien als een voldragen kindje. Wanneer uw kindje de uitgerekende datum bereikt heeft kan het zich motorisch gaan ontwikkelen. Bij alle prematuren wordt bij het bekijken van de motorische ontwikkeling uitgegaan van de gecorrigeerde leeftijd (dit is de leeftijd berekend vanaf de uitgerekende datum en niet van de kalenderleeftijd). Dit doen we tot ze 2 jaar oud zijn, daarna vallen de verschillen steeds meer weg.
Voor persoonlijke adviezen kan er altijd overlegd worden met uw kinderfysiotherapeut.
Kinderfysiotherapeuten ZorgSaam
Telefoonnummer: 0115 – 868262 | E-mailadres: fysiozorgzaam@zzv.nl
Naar huis
Wanneer uw baby groot genoeg is om naar huis te gaan, kan het gedrag anders zijn dan het gedrag van andere pas geboren voldragen baby’s:
- Couveusekinderen zijn soms snel overprikkeld in de eerste maanden. Ze kunnen schrikken zonder dat er aanleiding voor is.
- De spierbewegingen zijn vaak ‘anders’ de eerste tijd. Sommige baby’s hebben heel weinig spierspanning; ze voelen ‘slap’ aan. Van andere baby’s zijn de spieren juist erg gespannen. Dat uit zich in spastisch lijkende bewegingen en in een starre lichaamshouding. Zulke baby’s kunnen een holle rug maken als ze op de arm worden genomen. Een fysiotherapeut kan hierin aanwijzingen geven en verbetering brengen.
- Misschien duurt het wat langer voordat uw baby voor het eerst lacht. Uw kindje is nog klein, slaapt veel en is weinig actief. Vaak is uw baby alleen wakker tijdens een deel van de voeding. Voor knuffelen en spelen heeft de baby daarna geen energie meer over. De oogjes zijn bijna de hele dag dicht. Het is nodig om geduldig te zijn zodat uw baby zich verder kan ontwikkelen en energiek genoeg wordt om te spelen.
- Sommige couveusekinderen huilen de eerste maanden veel. Vaak heeft de baby niet de kracht om hard te huilen, maar huilt de baby juist zacht, klaaglijk en langdurig. Dit komt vermoedelijk doordat allerlei lichaamsprocessen verder moeten rijpen.
- Voor ouders is het frustrerend dat ze hun baby moeilijk kunnen troosten. Een voeding, een schone broek, zelfs lekker tegen één van de ouders aanliggen, brengt hun baby niet tot rust. Als er weinig met een baby te beginnen is en alle inspanningen ‘beloond’ worden met huilen, kunt u geïrriteerd raken. Maar boos worden op de baby helpt niet. Het is verstandiger uzelf en uw baby te ‘beveiligen’. Een blokje omlopen zonder baby wil wel eens helpen. Af en toe vrijaf nemen is nog beter. Vraag anderen eens op uw baby te passen. Zo doorstaat u deze moeilijke periode beter.
- Al heeft uw baby weinig energie, contact is er wel degelijk. Uw baby herkent u aan uw lichaamsgeur en reageert op u. De eerste tijd zal uw baby het heerlijk vinden om behaaglijk tegen u aan te liggen en gestreeld te worden.
Drie maanden
Aan veel couveusekinderen is na drie maanden nog duidelijk te merken dat ze te vroeg geboren zijn. Uw baby is een stuk groter en steviger geworden, maar meestal slaapt de baby nog veel. Vaak is het nodig uw kindje wakker te maken voor een voeding. Na drie maanden is de kans groot dat uw baby nog klein is, weinig energie heeft en schrikachtig beweegt. Uw kindje glimlacht niet veel en maakt weinig geluidjes. De gezichtsuitdrukking is vaak nogal vlak. Als u uw baby langere tijd probeert aan te kijken, draait uw kindje waarschijnlijk zijn hoofdje weg. Aankijken is een hele inspanning voor uw baby. Couveusekinderen kunnen nog niet zo veel aan.
Vraag nog niet zoveel…
Buiten de baarmoeder groeien en rijpen blijkt toch moeilijker dan in de buik van de moeder. Het kost veel kracht en daardoor houdt uw baby niet veel energie over om u aan te kijken en te glimlachen. Terwijl dat juist de dingen zijn die ouders het gevoel geven dat het leuk is om ouder te zijn. Probeer het contact met uw baby nooit te dwingen. Over een tijdje kijkt uw kindje u uit zichzelf aan. Lekker tegen moeder of vader aanliggen en gestreeld worden is nu genoeg. Zorgen voor een couveusebaby vraagt om meer geduld. Als u uw kindje nadoet, bijvoorbeeld met geluidjes maken, zult u op den duur zien dat uw baby dit heel leuk vindt. Dit geldt voor de meeste (gezonde) te vroeg geboren baby’s. Van eten groeit uw baby. In het begin is de voeding dus heel belangrijk. Ouders van couveusekinderen hebben de neiging bijzondere aandacht aan de voeding te geven. Want hoe meer hun baby groeit, hoe minder het lijkt op die hele kleine baby uit de couveuse. Na een tijdje groeit het zelfvertrouwen van de ouders. Ze vinden het niet meer zo’n ramp als hun baby niet alles opdrinkt. Heeft u twijfels over de groei? Bespreek deze dan met de kinderarts of op het consultatiebureau.
Zes maanden
Uw baby voert nu al hele ‘gesprekken’ en geniet van het kijken naar u. Soms zult u merken dat lang aankijken nog steeds te veel voor uw baby is. Uw baby maakt u dit duidelijk door het lichaampje te strekken, het hoofdje weg te draaien en te pruilen of te huilen. Verschillen met op tijd geboren kinderen, verdwijnen meestal in de loop van het eerste en tweede levensjaar. Couveusekinderen zijn de eerste tijd dus echt anders dan op tijd geboren kinderen. Ze hebben nog te weinig energie om echt te kunnen reageren. Ze zijn daardoor voor veel ouders moeilijker, want ouders willen juist na de ziekenhuisperiode zo graag contact met hun baby. Het is een begrijpelijke reactie van veel ouders dat ze dat contact wel zouden willen forceren. Maar in de praktijk zult u merken, dat alleen koesteren en vasthouden de eerste tijd voldoende is. Als u moeite heeft met de omgang met uw baby, praat er dan over met uw partner, arts, vrienden of kennissen. Bespreek ook of uw omgeving praktische hulp kan bieden. Neem de tijd om uw baby te leren kennen en geef uw baby de tijd om aan u te wennen.
Broers en zussen
Natuurlijk willen de grote broer(s) en/of zus(sen) ook graag spelen met de baby. Vertel hen wat er aan de hand is. Help hen om ook de signalen van je kind te herkennen. Benoem wat je ziet en bespreek wat je baby nodig heeft. Houdt de grenzen van je baby in de gaten. Hij kan dit zelf niet aangeven.
Dit kan voor je andere kinderen misschien moeilijk zijn. Zeker wanneer je al lange tijd in het ziekenhuis hebt moeten verblijven is er ook weinig tijd voor hen geweest. Probeer ze te betrekken en geef ze een rol. Bijvoorbeeld helpen met het badje of verschonen is geen extra belasting voor je baby maar wel een extra contact moment voor je andere kinderen.
Dagritme
Iedereen moet wennen aan een ander dagritme. De voedingen duren bij prematuur geboren kinderen vaak wat langer. Het is soms ook wat meer zoeken naar een dag- en nachtritme dan gemiddeld. Rust en regelmaat is erg belangrijk. Vooral in dezelfde handelingen. Bijvoorbeeld slapen, verschonen, voeden, spelen, slapen.
Folders
Misschien wilt u naast de informatie uit dit boekje nog wat meer lezen over couveuse kinderen. Op de afdeling is schriftelijk materiaal aanwezig over allerlei onderwerpen zoals borstvoeding, babymassage, buidelen. Veel folders zijn digitaal te vinden via de site van ZorgSaam, www.zorgsaam.org en via www.ikverwachteenkindje.nl. Wilt u in contact komen met andere ouders van couveusekinderen, neem dan eens een kijkje op de website van Care4Neo (voorheen de Vereniging van ouders voor couveusekinderen).
Tot slot
Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, dan kunt u altijd contact opnemen met een van onderstaande nummers. ZorgSaam Ziekenhuis: 0115-688000
- Gezinsafdeling centrale balie: 0115 – 688189
- Gezinsafdeling teampost boxen/zalen: 0115 – 688191
- Gezinsafdeling teampost couveusesuites: 0115 – 688192
Juni 2021
